Αριόστο, Λουντοβίκο

(Ludovico Ariosto, Ρέτζο Εμιλία 1474 – Φεράρα 1533). Ιταλός ποιητής. Έζησε στην αυλή των δουκών Ντ’ Έστε όπου τέθηκε στην υπηρεσία του καρδινάλιου Ιππόλυτου ντ’ Έστε και του αδελφού του Αλφόνσου Α’. Στα γράμματα αφιέρωνε τις λίγες ελεύθερες στιγμές που του άφηνε η ανιαρή υπαλληλική εργασία του. Τα έργα του ανήκουν σε ποικίλα λογοτεχνικά είδη. Στα λατινικά Ποιήματα της νεανικής του ηλικίας μιμείται τον Τίβουλλο, τον Κάτουλλο και τον Οράτιο. Οι Ελεγείες του είναι, αντίθετα, γραμμένες στη δημώδη ιταλική γλώσσα. Την ίδια εποχή γράφει για την ωραία Αλεσάντρα Μπενούτσι, που αργότερα έγινε γυναίκα του, ωδές και σονέτα πετραρχικού τύπου. Κατά την παραμονή του στην αυλή της Φεράρα, γράφει και αρκετές κωμωδίες, όπως Το κιβώτιο (1508), πρώτη χρονολογικά κωμωδία γραμμένη σε ιταλική γλώσσα κατά τους κανόνες των Λατίνων κωμικών, Οι αντικατάστατοι (1509), Ο νεκρομάντης (1520), Η Λένα (1529) και Οι φοιτητές (1518), την οποία συμπλήρωσε ο αδελφός του Γκαμπριέλε και τη δημοσίευσε μετά τον θάνατό του. Οι επτά Σάτιρές του (Satire, 1517-25) κατέχουν ξεχωριστή θέση στο έργο του. Μέσα σε γεμάτες οικειότητα ομιλίες ο ποιητής εκθέτει σε συγγενικά ή φιλικά του πρόσωπα σκέψεις του για τη ζωή, που δείχνουν μάλλον μια εύθυμη αντίληψη του κόσμου και των αντιφάσεών του παρά μια αυστηρή κρίση τους. Γενικά, με τα γραμμένα σε ιταλική γλώσσα ποιήματά του ο Α. εκφράζει τη συναισθηματική του εμπειρία και εκθέτει την αντίληψή του ότι o έρωτας είναι ικανοποίηση της ψυχής και των αισθήσεων. Όμως τη φαντασία του Α. προσέλκυσε προπάντων ένας κόσμος όπου το στοιχείο του απίθανου μπορεί να χρησιμεύσει ως πρόφαση για μια παραμυθένια απόδοση του πραγματικού. Έτσι γεννήθηκε μέσα του η ιδέα του Μαινόμενου Ορλάνδου. Γραμμένο το 1502-3, το έργο αυτό δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1516 σε σαράντα άσματα, αναθεωρήθηκε και ξανατυπώθηκε το 1521 και εμπλουτίστηκε με έξι ακόμα άσματα στην έκδοση του 1532, την οποία ο Α., πάντα ανικανοποίητος, δενθεωρούσε ακόμα οριστική. Η υπόθεση του ποιήματος είναι εμπνευσμένη από την ιπποτική παράδοση, όπως είχε επιζήσει στα χρόνια της Αναγέννησης. Η παράδοση αυτή είχε εξυμνήσει τον Ορλάνδο, γενναίο ιππότη του Καρλομάγνου, έτοιμο να πεθάνει για το μεγαλείο του βασιλιά του και τη δόξα του Θεού. Σε αυτή τη συμπαγή και συνεπή μορφή του ήρωαοεπίσης Ιταλός ποιητής Μπογιάρντο, που είχε ξεκινήσει να γράφει πάνω στο ίδιο θέμα, αλλά δεν πρόλαβε να το ολοκληρώσει, είχε αρχίσει να δίνει χαρακτηριστικά ανθρώπινης αδυναμίας. Πάνω σε αυτή τη βάση ο Α. έχτισε τον ήρωά του, σπρώχνοντας την ερωτική του εμπειρία έως την τρέλα, ως ένα είδος συμβολισμού μιας ηθικής και σωματικής κατάπτωσης, που είναι επακόλουθο της ερωτικής πλάνης, από την οποία ο άνθρωπος θεραπεύεται όχι με τη θέλησή του, αλλά με κάποιο θαύμα. Η πλοκή του Μαινόμενου Ορλάνδου χαρακτηρίζεται από πλήθος περιπέτειες και επεισόδια, που έχουν παρ’ όλα αυτά πιο οργανική διάρθρωση απ’ ό,τι στον ημιτελή Ερωτευμένο Ορλάνδο του Μπογιάρντο. Τα επεισόδια έχουν επίκεντρο τρία κύρια θέματα: τον έρωτα του Ορλάνδου για την Αντζέλικα, τον πόλεμο μεταξύ Σαρακηνών και χριστιανών κοντά στο Παρίσι και τον έρωτα του Ρουτζέρο και της Μπρανταμάντε, αδελφής του Ορλάνδου, από τον γάμο των οποίων προήλθε, κατά τον ποιητή, ο οίκος των Έστε. Πρόκειται για μια σειρά απίθανων και παράταιρων επεισοδίων, που κάθε τόσο δημιουργούνται από μια απροσδόκητη οπτασία, από την επίδραση ενός μαγικού δαχτυλιδιού, από τα ταξίδια του αλόγου-γρύπα που μεταφέρει τα διάφορα πρόσωπα του έργου στους αιθέρες, από την απρόοπτη εμφάνιση του γήινου παράδεισου στην κορυφή ενός βουνού ή στη χώρα της νεράιδας Αλτσίνα, όπου οι ιππότες μεταμορφώνονται σε φυτά. Μέσα σε αυτό το συνταρακτικό σύμπαν οι ιππότες δεν αγωνίζονται μόνο για τη δόξα των όπλων, αλλά και για να κατακτήσουν την εύνοια της ωραίας Αντζέλικα, που ερωτεύεται τον Μέδωρο, νεαρό Σαρακηνό στρατιώτη. Γραμμένος ως παιχνίδι, αυτός o Ορλάνδος είναι ένα είδος παραμυθιού που έχει προορισμό να διασκεδάσει μια κοινωνία καλλιεργημένη αλλά επιπόλαιη, η οποία δεν ζητούσε από τη λογοτεχνία ισχυρές συγκινήσεις και διδάγματα. Ωστόσο, μέσα σε αυτό το έργο εκδηλώνεται κάποια αίσθηση της ανθρώπινης περιπέτειας, που συνδυάζει τη φάρσα με την τραγωδία, το ποταπό με το εξαίσιο και συνοδεύει τα πάντα με ένα χαμόγελο. Μέσα από αυτό το μπαρόκ πλήθος, ο κόσμος των ιπποτών, είτε ηρωικός είτε ερωτικός, προβάλλει χωρίς την αίγλη του έτσι όπως τον δείχνει μια επιβλητική ειρωνεία. To πνεύμα της Αναγέννησης, ντυμένο με ευχάριστες φαντασιώσεις, κυριαρχεί μέσα σε αυτό το έργο. Προσωπογραφία του Λουντοβίκο Αριόστο, έργο της σχολής της Φεράρα. Προμετωπίδα μιας έκδοσης του «Μαινόμενου Ορλάνδου» («Orlando Furioso») του Λουντοβίκο Αριόστο, που είχε τυπωθεί στο Μιλάνο το 1524.